| 1 I am the man who has seen affliction under the rod of his wrath; | 1 ഞാൻ അവന്റെ കോപത്തിന്റെ വടികൊണ്ടു കഷ്ടം കണ്ട പുരുഷനാകുന്നു. | 1 उसके रोष की छड़ी से दु:ख भोगनेवाला पुरुष मैं ही हूं; |
| 2 he has driven and brought me into darkness without any light; | 2 അവൻ എന്നെ വെളിച്ചത്തിലല്ല, ഇരുട്ടിലത്രേ നടത്തിക്കൊണ്ടു പോന്നിരിക്കുന്നതു. | 2 वह मुझे ले जाकर उजियाले में नहीं, अन्धिक्कारने ही में चलाता है; |
| 3 surely against me he turns his hand again and again the whole day long. | 3 അതേ, അവൻ ഇടവിടാതെ പിന്നെയും പിന്നെയും തന്റെ കൈ എന്റെ നേരെ തിരിക്കുന്നു. | 3 उसका हाथ दिन भर मेरे ही विरुद्ध उठता रहता है। |
| 4 He has made my flesh and my skin waste away; he has broken my bones; | 4 എന്റെ മാംസത്തെയും ത്വക്കിനെയും അവൻ ജീർണ്ണമാക്കി, എന്റെ അസ്ഥികളെ തകർത്തിരിക്കുന്നു. | 4 उस ने मेरा मांस और चमड़ा गला दिया है, और मेरी हड्डियोंको तोड़ दिया है; |
| 5 he has besieged and enveloped me with bitterness and tribulation; | 5 അവൻ എന്റെ നേരെ പിണിതു, നഞ്ചും പ്രയാസവും എന്നെ ചുറ്റുമാറാക്കിയിരിക്കുന്നു. | 5 उस ने मुझे रोकने के लिथे किला बनाया, और मुझ को कठिन दु:ख और श्र्म से घेरा है; |
| 6 he has made me dwell in darkness like the dead of long ago. | 6 ശാശ്വതമൃതന്മാരെപ്പോലെ അവൻ എന്നെ ഇരുട്ടിൽ പാർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. | 6 उस ने मुझे बहुत दिन के मरे हुए लोगोंके समान अन्धेरे स्यानोंमें बसा दिया है। |
| 7 He has walled me about so that I cannot escape; he has made my chains heavy; | 7 പുറത്തു പോകുവാൻ കഴിയാതവണ്ണം അവൻ എന്നെ വേലികെട്ടിയടച്ചു എന്റെ ചങ്ങലയെ ഭാരമാക്കിയിരിക്കുന്നു. | 7 मेरे चारोंओर उस ने बाड़ा बान्धा है कि मैं निकल नहीं सकता; उस ने मुझे भारी सांकल से जकड़ा है; |
| 8 though I call and cry for help, he shuts out my prayer; | 8 ഞാൻ കൂകി നിലവിളിച്ചാലും അവൻ എന്റെ പ്രാർത്ഥന തടുത്തുകളയുന്നു. | 8 मैं चिल्ला चिल्लाके दोहाई देता हूँ, तौभी वह मेरी प्रार्यता नहीं सुनता; |
| 9 he has blocked my ways with blocks of stones; he has made my paths crooked. | 9 വെട്ടുകല്ലുകൊണ്ടു അവൻ എന്റെ വഴി അടെച്ചു, എന്റെ പാതകളെ വികടമാക്കിയിരിക്കുന്നു. | 9 मेरे मागॉं को उस ने गढ़े हुए पत्यरोंसे रोक रखा है, मेरी डगरोंको उस ने टेढ़ी कर दिया है। |
| 10 He is a bear lying in wait for me, a lion in hiding; | 10 അവൻ എനിക്കു പതിയിരിക്കുന്ന കരടിയെപ്പോലെയും മറഞ്ഞുനില്ക്കുന്ന സിംഹത്തെപ്പോലെയും ആകുന്നു. | 10 वह मेरे लिथे घात में बैठे हुए रीछ और घात लगाए हुए सिंह के समान है; |
| 11 he turned aside my steps and tore me to pieces; he has made me desolate; | 11 അവൻ എന്റെ വഴികളെ തെറ്റിച്ചു എന്നെ കടിച്ചുകീറി ശൂന്യമാക്കിയിരിക്കുന്നു. | 11 उस ने मुझे मेरे मागॉं से भुला दिया, और मुझे फाड़ डाला; उस ने मुझ को उजाड़ दिया है। |
| 12 he bent his bow and set me as a target for his arrow. | 12 അവൻ വില്ലു കുലെച്ചു എന്നെ അമ്പിന്നു ലാക്കാക്കിയിരിക്കുന്നു. | 12 उस ने धनुष चढ़ाकर मुझे अपके तीर का निशाना बनाया है। |
| 13 He drove into my kidneys the arrows of his quiver; | 13 അവൻ തന്റെ പൂണിയിലെ അമ്പുകളെ എന്റെ അന്തരംഗങ്ങളിൽ തറെപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. | 13 उस ने अपक्की तीरोंसे मेरे ह्रृदय को बेध दिया है; |
| 14 I have become the laughingstock of all peoples, the object of their taunts all day long. | 14 ഞാൻ എന്റെ സർവ്വജനത്തിന്നും പരിഹാസവും ഇടവിടാതെ അവരുടെ പാട്ടും ആയിത്തീർന്നിരിക്കുന്നു. | 14 सब लोग मुझ पर हंसते हैं और दिन भर मुझ पर ढालकर गाीत गाते हैं, |
| 15 He has filled me with bitterness; he has sated me with wormwood. | 15 അവൻ എന്നെ കൈപ്പുകൊണ്ടു നിറെച്ചു, കാഞ്ഞിരംകൊണ്ടു മത്തുപിടിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു; | 15 उस ने मुझे कठिन दु:ख से भर दिया, और नागदौना पिलाकर तृप्त किया है। |
| 16 He has made my teeth grind on gravel, and made me cower in ashes; | 16 അവൻ കല്ലുകൊണ്ടു എന്റെ പല്ലു തകർത്തു, എന്നെ വെണ്ണീരിൽ ഇട്ടുരുട്ടിയിരിക്കുന്നു. | 16 उस ने मेरे दांतोंको कंकरी से तोड़ डाला, और मुझे राख से ढांप दिया है; |
| 17 my soul is bereft of peace; I have forgotten what happiness is; | 17 നീ എന്റെ പ്രാണനെ സമാധാനത്തിൽനിന്നു നീക്കി; ഞാൻ സുഖം മറന്നിരിക്കുന്നു. | 17 और मुझ को मन से उतारकर कुशल से रहित किया है; मैं कल्याण भूल गया हूँ; |
| 18 so I say, "My endurance has perished; so has my hope from the LORD." | 18 എന്റെ മഹത്വവും യഹോവയിങ്കലുള്ള എന്റെ പ്രത്യാശയും പൊയ്പോയല്ലോ എന്നു ഞാൻ പറഞ്ഞു. | 18 इसलिऐ मैं ने कहा, मेरा बल नाश हुआ, और मेरी आश जो यहोवा पर यी, वह टूट गई है। |
| 19 Remember my affliction and my wanderings, the wormwood and the gall! | 19 നീ എന്റെ കഷ്ടതയും അരിഷ്ടതയും കാഞ്ഞിരവും കൈപ്പും ഓർക്കേണമേ. | 19 मेरा दु:ख और मारा मारा फिरना, मेरा नागदौने और-और विष का पीना स्मरण कर ! |
| 20 My soul continually remembers it and is bowed down within me. | 20 എന്റെ പ്രാണൻ എന്റെ ഉള്ളിൽ എപ്പോഴും അവയെ ഓർത്തു ഉരുകിയിരിക്കുന്നു. | 20 मैं उन्हीं पर सोचता रहता हूँ, इस से मेरा प्राण ढला जाता है। |
| 21 But this I call to mind, and therefore I have hope: | 21 ഇതു ഞാൻ ഓർക്കും; അതുകൊണ്ടു ഞാൻ പ്രത്യാശിക്കും. | 21 परन्तु मैं यह स्मरण करता हूँ, इसीलिथे मुझे आाशा है: |
| 22 The steadfast love of the LORD never ceases; his mercies never come to an end; | 22 നാം മുടിഞ്ഞുപോകാതിരിക്കുന്നതു യഹോവയുടെ ദയ ആകുന്നു; അവന്റെ കരുണ തീർന്നു പോയിട്ടില്ലല്ലോ; | 22 हम मिट नहीं गए; यह यहोवा की महाकरुणा का फल है, क्योंकि उसकी दया अमर है। |
| 23 they are new every morning; great is your faithfulness. | 23 അതു രാവിലെതോറും പുതിയതും നിന്റെ വിശ്വസ്ഥത വലിയതും ആകുന്നു. | 23 प्रति भोर वह नई होती रहती है; तेरी सच्चाई महान है। |
| 24 "The LORD is my portion," says my soul, "therefore I will hope in him." | 24 യഹോവ എന്റെ ഓഹരി എന്നു എന്റെ ഉള്ളം പറയുന്നു; അതുകൊണ്ടു ഞാൻ അവനിൽ പ്രത്യാശവെക്കുന്നു. | 24 मेरे मन ने कहा, यहोवा मेरा भाग है, इस कारण मैं उस में आशा रखूंगा। |
| 25 The LORD is good to those who wait for him, to the soul who seeks him. | 25 തന്നെ കാത്തിരിക്കുന്നവർക്കും തന്നെ അന്വേഷിക്കുന്നവന്നും യഹോവ നല്ലവൻ. | 25 जो यहोवा की बाट जोहते और उसके पास जाते हैं, उनके लिथे यहोवा भला है। |
| 26 It is good that one should wait quietly for the salvation of the LORD. | 26 യഹോവയുടെ രക്ഷെക്കായി മിണ്ടാതെ കാത്തിരിക്കുന്നതു നല്ലതു. | 26 यहोवा से उद्धार पाने की आशा रखकर चुपचाप रहना भला है। |
| 27 It is good for a man that he bear the yoke in his youth. | 27 ബാല്യത്തിൽ നുകം ചുമക്കുന്നതു ഒരു പുരുഷന്നു നല്ലതു. | 27 पुरुष के लिथे जवानी में जूआ उठाना भला है। |
| 28 Let him sit alone in silence when it is laid on him; | 28 അവൻ അതു അവന്റെ മേൽ വെച്ചിരിക്ക കൊണ്ടു അവൻ തനിച്ചു മൌനം ആയിരിക്കട്ടെ. | 28 वह यह जानकर अकेला चुपचाप रहे, कि परमेश्वर ही ने उस पर यह बोफ डाला है; |
| 29 let him put his mouth in the dust--there may yet be hope; | 29 അവൻ തന്റെ മുഖത്തെ പൊടിയോളം താഴ്ത്തട്ടെ; പക്ഷെ പ്രത്യാശ ശേഷിക്കും. | 29 वह अपना मुंह धूल में रखे, कया जाने इस में कुछ आशा हो; |
| 30 let him give his cheek to the one who strikes, and let him be filled with insults. | 30 തന്നെ അടിക്കുന്നവന്നു അവൻ കവിൾ കാണിക്കട്ടെ; അവൻ വേണ്ടുവോളം നിന്ദ അനുഭവിക്കട്ടെ. | 30 वह अपना गाल अपके मारनेवाले की ओर फेरे, और नामधराई सहता रहे। |
| 31 For the Lord will not cast off forever, | 31 കർത്താവു എന്നേക്കും തള്ളിക്കളകയില്ലല്ലോ. | 31 क्योंकि प्रभु मन से सर्वदा उतारे नहीं रहता, |
| 32 but, though he cause grief, he will have compassion according to the abundance of his steadfast love; | 32 അവൻ ദുഃഖിപ്പിച്ചാലും തന്റെ മഹാദയെക്കു ഒത്തവണ്ണം അവന്നു കരുണതോന്നും. | 32 चाहे वह दु:ख भी दे, तौभी अपक्की करुणा की बहुतायत के कारण वह दया भी करता है; |
| 33 for he does not willingly afflict or grieve the children of men. | 33 മനസ്സോടെയല്ലല്ലോ അവൻ മനുഷ്യപുത്രന്മാരെ ദുഃഖിപ്പിച്ചു വ്യസനിപ്പിക്കുന്നതു. | 33 क्योंकि वह मनुष्योंको अपके मन से न तो दबाता है और न दु:ख देता है। |
| 34 To crush underfoot all the prisoners of the earth, | 34 ഭൂമിയിലെ സകലബദ്ധന്മാരെയും കാല്കീഴിട്ടു മെതിക്കുന്നതും. | 34 पृय्वी भर के बंधुओं को पांव के तले दलित करना, |
| 35 to deny a man justice in the presence of the Most High, | 35 അത്യുന്നതന്റെ സന്നിധിയിൽ മനുഷ്യന്റെ ന്യായം മറിച്ചുകളയുന്നതും. | 35 किसी पुरुष का हक़ परमप्रधान के साम्हने मारना, |
| 36 to subvert a man in his lawsuit, the Lord does not approve. | 36 മനുഷ്യനെ വ്യവഹാരത്തിൽ തെറ്റിച്ചുകളയുന്നതും കർത്താവു കാണുകയില്ലയോ? | 36 और किसी मनुष्य का मुक़द्दमा बिगाड़ना, इन तीन कामोंको यहोवा देख नहीं सकता। |
| 37 Who has spoken and it came to pass, unless the Lord has commanded it? | 37 കർത്താവു കല്പിക്കാതെ ആർ പറഞ്ഞിട്ടാകുന്നു വല്ലതും സംഭവിക്കുന്നതു? | 37 यदि यहोवा ने आज्ञा न दी हो, तब कौन है कि वचन कहे और वह पूरा हो जाए? |
| 38 Is it not from the mouth of the Most High that good and bad come? | 38 അത്യുന്നതന്റെ വായിൽനിന്നു നന്മയും തിന്മയും പുറപ്പെടുന്നില്ലയോ? | 38 विपत्ति और कल्याण, क्या दोनोंपरमप्रधान की आज्ञा से नहीं होते? |
| 39 Why should a living man complain, a man, about the punishment of his sins? | 39 മനുഷ്യൻ ജീവനുള്ളന്നു നെടുവീർപ്പിടുന്നതെന്തു? ഓരോരുത്തൻ താന്താന്റെ പാപങ്ങളെക്കുറിച്ചു നെടുവീർപ്പിടട്ടെ. | 39 सो जीवित मनुष्य क्योंकुड़कुड़ाए? और पुरुष अपके पाप के दण्ड को क्योंबुरा माने? |
| 40 Let us test and examine our ways, and return to the LORD! | 40 നാം നമ്മുടെ നടുപ്പു ആരാഞ്ഞു ശോധനചെയ്തു യഹോവയുടെ അടുക്കലേക്കു തിരിയുക. | 40 हम अपके चालचलन को ध्यान से परखें, और यहोवा की ओर फिरें ! |
| 41 Let us lift up our hearts and hands to God in heaven: | 41 നാം കൈകളെയും ഹൃദയത്തെയും സ്വർഗ്ഗസ്ഥനായ ദൈവത്തിങ്കലേക്കു ഉയർത്തുക. | 41 हम स्वर्गवासी परमेश्वर की ओर मन लगाएं और हाथ फैलाएं और कहें: |
| 42 "We have transgressed and rebelled, and you have not forgiven. | 42 ഞങ്ങൾ അതിക്രമം ചെയ്തു മത്സരിച്ചു; നീ ക്ഷമിച്ചതുമില്ല. | 42 हम ने तो अपराध और बलवा किया है, और तू ने झ्मा नहीं किया। |
| 43 "You have wrapped yourself with anger and pursued us, killing without pity; | 43 നീ കോപം പുതെച്ചു ഞങ്ങളെ പിന്തുടർന്നു, കരുണകൂടാതെ കൊന്നുകളഞ്ഞു. | 43 तेरा कोप हम पर है, तू हमारे पीछे पड़ा है, तू ने बिना तरस खाए घात किया है। |
| 44 you have wrapped yourself with a cloud so that no prayer can pass through. | 44 ഞങ്ങളുടെ പ്രാർത്ഥന കടക്കാതവണ്ണം നീ മേഘംകൊണ്ടു നിന്നെത്തന്നേ മറെച്ചു. | 44 तू ने अपके को मेघ से घेर लिया है कि तुझ तक प्रार्यना न पहुंच सके। |
| 45 You have made us scum and garbage among the peoples. | 45 നീ ഞങ്ങളെ ജാതികളുടെ ഇടയിൽ ചവറും എച്ചിലും ആക്കിയിരിക്കുന്നു. | 45 तू ने हम को जाति जाति के लोगोंके बीच में कूड़ा-कर्कट सा ठहराया है। |
| 46 "All our enemies open their mouths against us; | 46 ഞങ്ങളുടെ ശത്രുക്കളൊക്കെയും ഞങ്ങളുടെ നേരെ വായ്പിളർന്നിരിക്കുന്നു. | 46 हमारे सब शत्रुओं ने हम पर अपना अपना मुंह फैलाया है; |
| 47 panic and pitfall have come upon us, devastation and destruction; | 47 പേടിയും കണിയും ശൂന്യവും നാശവും ഞങ്ങൾക്കു ഭവിച്ചിരിക്കുന്നു. | 47 भय और गड़हा, उजाड़ और विनाश, हम पर आ पके हैं; |
| 48 my eyes flow with rivers of tears because of the destruction of the daughter of my people. | 48 എന്റെ ജനത്തിൻ പുത്രിയുടെ നാശംനിമിത്തം നീർത്തോടുകൾ എന്റെ കണ്ണിൽനിന്നൊഴുകുന്നു. | 48 मेरी आंखोंसे मेरी प्रजा की पुत्री के विनाश के कारण जल की धाराएं बह रही है। |
| 49 "My eyes will flow without ceasing, without respite, | 49 യഹോവ സ്വർഗ്ഗത്തിൽനിന്നു നോക്കി കടാക്ഷിക്കുവോളം | 49 मेरी आंख से लगातार आंसू बहते रहेंगे, |
| 50 until the LORD from heaven looks down and sees; | 50 എന്റെ കണ്ണു ഇടവിടാതെ പൊഴിക്കുന്നു; ഇളെക്കുന്നതുമില്ല. | 50 जब तक यहोवा स्वर्ग से मेरी ओर न देखे; |
| 51 my eyes cause me grief at the fate of all the daughters of my city. | 51 എന്റെ നഗരത്തിലെ സകലസ്ത്രീജനത്തെയും കുറിച്ചു എന്റെ കണ്ണു എന്റെ പ്രാണനെ വ്യസനിപ്പിക്കുന്നു. | 51 अपक्की नगरी की सब स्त्रियोंका हाल देखने पर मेरा दु:ख बढ़ता है। |
| 52 "I have been hunted like a bird by those who were my enemies without cause; | 52 കാരണംകൂടാതെ എന്റെ ശത്രുക്കളായവർ എന്നെ ഒരു പക്ഷിയെപ്പോലെ വേട്ടയാടിയിരിക്കുന്നു; | 52 जो व्यर्य मेरे शत्रु बने हैं, उन्होंने निर्दयता से चिडिय़ा के समान मेरा आहेर किया है; |
| 53 they flung me alive into the pit and cast stones on me; | 53 അവർ എന്റെ ജീവനെ കുണ്ടറയിൽ ഇട്ടു നശിപ്പിച്ചു, എന്റെ മേൽ കല്ലു എറിഞ്ഞിരിക്കുന്നു. | 53 उन्होंने मुझे गड़हे में डालकर मेरे जीवन का अन्त करने के लिथे मेरे ऊपर पत्यर लुढ़काए हैं; |
| 54 water closed over my head; I said, 'I am lost.' | 54 വെള്ളം എന്റെ തലെക്കുമീതെ കവിഞ്ഞൊഴുകി; ഞാൻ നശിച്ചുപോയി എന്നു ഞാൻ പറഞ്ഞു. | 54 मेरे सिर पर से जल बह गया, मैं ने कहा, मैं अब नाश हो गया। |
| 55 "I called on your name, O LORD, from the depths of the pit; | 55 യഹോവേ, ഞാൻ ആഴമുള്ള കുണ്ടറയിൽനിന്നു നിന്റെ നാമത്തെ വിളിച്ചപേക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. | 55 हे यहोवा, गहिरे गड़हे में से मैं ने तुझ से प्रार्यना की; |
| 56 you heard my plea, 'Do not close your ear to my cry for help!' | 56 എന്റെ നെടുവീർപ്പിന്നും എന്റെ നിലവിളിക്കും ചെവി പൊത്തിക്കളയരുതേ എന്നുള്ള എന്റെ പ്രാർത്ഥന നീ കേട്ടിരിക്കുന്നു. | 56 तू ने मेरी सुनी कि जो दोहाई देकर मैं चिल्लाता हूँ उस से कान न फेर ले ! |
| 57 You came near when I called on you; you said, 'Do not fear!' | 57 ഞാൻ നിന്നെ വിളിച്ചപേക്ഷിച്ച നാളിൽ നീ അടുത്തുവന്നു: ഭയപ്പെടേണ്ടാ എന്നു പറഞ്ഞു. | 57 जब मैं ने तुझे पुकारा, तब तू ने मुझ से कहा, मत डर ! |
| 58 "You have taken up my cause, O Lord; you have redeemed my life. | 58 കർത്താവേ, നീ എന്റെ വ്യവഹാരം നടത്തി, എന്റെ ജീവനെ വീണ്ടെടുത്തിരിക്കുന്നു. | 58 हे यहोवा, तू ने मेरा मुक़द्दमा लड़कर मेरा प्राण बचा लिया है। |
| 59 You have seen the wrong done to me, O LORD; judge my cause. | 59 യഹോവേ, ഞാൻ അനുഭവിച്ച അന്യായം നീ കണ്ടിരിക്കുന്നു; എന്റെ വ്യവഹാരം തീർത്തുതരേണമേ. | 59 हे यहोवा, जो अन्याय मुझ पर हुआ है उसे तू ने देखा है; तू मेरा न्याय चुका। |
| 60 You have seen all their vengeance, all their plots against me. | 60 അവർ ചെയ്ത സകലപ്രതികാരവും എനിക്കു വിരോധമായുള്ള അവരുടെ സകലനിരൂപണങ്ങളും നീ കണ്ടിരിക്കുന്നു. | 60 जो बदला उन्होंने मुझ से लिया, और जो कल्पनाएं मेरे विरुद्ध कीं, उन्हें भी तू ने देखा है। |
| 61 "You have heard their taunts, O LORD, all their plots against me. | 61 യഹോവേ, അവരുടെ നിന്ദയും എനിക്കു വിരോധമായുള്ള അവരുടെ സകലനിരൂപണങ്ങളും | 61 हे यहोवा, जो कल्पनाएं और निन्दा वे मेरे विरुद्ध करते हैं, वे भी तू ने सुनी हैं। |
| 62 The lips and thoughts of my assailants are against me all the day long. | 62 എന്റെ എതിരികളുടെ വാക്കുകളും ഇടവിടാതെ എനിക്കു വിരോധമായുള്ള നിനവും നീ കേട്ടിരിക്കുന്നു. | 62 मेरे विरोधियोंके वचन, और जो कुछ भी वे मेरे विरुद्ध लगातार सोचते हैं, उन्हें तू जानता है। |
| 63 Behold their sitting and their rising; I am the object of their taunts. | 63 അവരുടെ ഇരിപ്പും എഴുന്നേല്പും നോക്കേണമേ; ഞാൻ അവരുടെ പാട്ടായിരിക്കുന്നു. | 63 उनका उठना-बैठना ध्यान से देख; वे मुझ पर लगते हुए गीत गाते हैं। |
| 64 "You will repay them, O LORD, according to the work of their hands. | 64 യഹോവേ, അവരുടെ പ്രവൃത്തിക്കു തക്കവണ്ണം അവർക്കു പകരം ചെയ്യേണമേ; | 64 हे यहोवा, तू उनके कामोंके अनुसार उनको बदला देगा। |
| 65 You will give them dullness of heart; your curse will be on them. | 65 നീ അവർക്കു ഹൃദയകാഠിന്യം വരുത്തും; നിന്റെ ശാപം അവർക്കു വരട്ടെ. | 65 तू उनका मन सुन्न कर देगा; तेरा शाप उन पर होगा। |
| 66 You will pursue them in anger and destroy them from under your heavens, O LORD." | 66 നീ അവരെ കോപത്തോടെ പിന്തുടർന്നു, യഹോവയുടെ ആകാശത്തിൻ കീഴിൽനിന്നു നശിപ്പിച്ചുകളയും. | 66 हे यहोवा, तू अपके कोप से उनको खदेड़-खदेड़कर धरती पर से नाश कर देगा। |